Theo cảnh báo của Trung tâm dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, hiện tượng La Nina sẽ tác động đến nước ta từ tháng 8/2024, nguy cơ xảy ra bão mạnh, mưa lớn, lũ lụt, lũ quét, sạt lở đất, mất an toàn hồ đập là rất cao, đe dọa nghiêm trọng đến sản xuất, sinh hoạt, tính mạng và tài sản của người dân.
Hiện tượng La Nina là gì?
La Niña là một hiện tượng khí hậu đặc trưng bởi nhiệt độ bề mặt nước biển ở khu vực xích đạo trung tâm và phía đông Thái Bình Dương giảm thấp hơn mức trung bình. Đây là một phần của chu kỳ khí hậu lớn hơn gọi là ENSO (El Niño-Southern Oscillation), bao gồm hai pha đối lập: El Niño, khi nhiệt độ nước biển tăng, và La Niña, khi nhiệt độ giảm. La Niña ảnh hưởng đến thời tiết toàn cầu và có thể kéo dài từ vài tháng đến hai năm.
Hiện tượng La Nina được hình thành như thế nào?
La Niña hình thành khi gió mậu dịch thổi mạnh hơn từ đông sang tây dọc theo xích đạo, đẩy nước biển ấm về phía tây và kéo nước biển lạnh từ sâu lên bề mặt ở phía đông Thái Bình Dương. Sự thay đổi này làm biến đổi các mô hình khí hậu toàn cầu, tác động đến lượng mưa và nhiệt độ ở nhiều khu vực khác nhau trên thế giới.
La Nina quay trở lại!
Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia cho biết, hiện tượng El Nino sẽ suy yếu dần và chuyển sang trạng thái trung tính (ENSO, tức là không có El Nino và La Nina) trong khoảng thời gian từ tháng 4-6/2024 với xác suất 75-80%. Tiếp theo, từ tháng 7-9/2024, hiện tượng La Nina sẽ xuất hiện với xác suất 55-65%. Trong bản tin cập nhật mới nhất của Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) thì sau 1 năm hứng chịu tác động mạnh từ El Nino, đến nay khi hiện tượng này dần suy yếu thì thế giới sẽ đối mặt với hiện tượng La Nina vào nửa cuối năm 2024.
Tác động của La Nina trên toàn cầu
Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA) cho biết, cả El Nino và La Nina đều là những kiểu khí hậu ở Thái Bình Dương có thể có tác động toàn cầu đến thời tiết, cháy rừng, hệ sinh thái và nền kinh tế. Riêng La Nina, dưới nghiên cứu của các nhà khoa học, hiện tượng này xuất hiện mang đến những tác động tiêu cực và tích cực cho con người và sinh vật biển.
Trên toàn cầu, La Nina thường khiến nhiệt độ giảm, nhưng trước khi tác động của nó diễn ra, 2024 vẫn nằm trong top 5 năm có nhiệt độ nóng nhất trong lịch sử khí hậu, theo Tom Di Liberto, nhà khoa học ở Cục quản lý đại dương và khí quyển quốc gia Mỹ (NOAA). “Mọi dấu hiệu đều chỉ ra 2024 sẽ là một năm nắng nóng”, Live Science hôm 20/4 dẫn lời Di Liberto.
Tác động của La Nina tại Việt Nam
Riêng với Việt Nam, sự xuất hiện của La Nina có thể khiến bão, áp thấp nhiệt đới xuất hiện nhiều hơn. Tại miền Trung và miền Nam của chúng ta sẽ đối mặt với mưa lớn và lũ lụt thường xuyên hơn.
Những thay đổi của thời tiết khi xuất hiện La Nina
Hiện tượng La Nina ở Việt Nam ảnh hưởng trực tiếp đến sự biến đổi khí hậu, đời sống sinh hoạt, lao động sản xuất của người dân. Nó gây nên những tác động tiêu cực như sau:
Mưa Tăng Cường
Một trong những tác động rõ rệt nhất của La Niña là sự gia tăng lượng mưa, đặc biệt ở khu vực miền Trung và Tây Nguyên. Trong mùa mưa, lượng mưa lớn hơn bình thường dẫn đến nguy cơ lũ quét và sạt lở đất nghiêm trọng. Địa hình dốc và cấu tạo đất yếu ở các khu vực này khiến sạt lở đất trở nên phổ biến hơn, đe dọa an toàn của người dân và tài sản. Lũ quét không chỉ gây thiệt hại về cơ sở hạ tầng mà còn ảnh hưởng đến đời sống của hàng triệu người, buộc nhiều gia đình phải di dời và tái định cư.
Ngoài ra, La Niña cũng dẫn đến các đợt mưa lớn trái mùa, gây gián đoạn nghiêm trọng đến hoạt động nông nghiệp. Cây trồng không thể sinh trưởng và phát triển bình thường dưới điều kiện thời tiết bất thường, dẫn đến năng suất giảm sút và thiệt hại kinh tế lớn. Đặc biệt, những trận mưa không đúng thời điểm có thể làm hỏng hoa màu sắp thu hoạch, khiến nông dân phải đối mặt với nguy cơ mất mùa và nợ nần.
Nhiệt Độ Thay Đổi
La Niña cũng làm thay đổi nhiệt độ trung bình ở các vùng khác nhau của Việt Nam. Ở miền Bắc, nhiệt độ trung bình có xu hướng thấp hơn trong mùa đông, với những đợt lạnh sâu kéo dài hơn. Thời tiết lạnh có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân, đặc biệt là người già và trẻ em, cũng như làm tăng chi phí sưởi ấm và năng lượng cho các hộ gia đình. Trong khi đó, ở miền Nam, nhiệt độ có thể giảm nhẹ so với trung bình, tạo ra một bầu không khí mát mẻ bất thường. Tuy nhiên, sự thay đổi nhiệt độ này cũng có thể ảnh hưởng đến các hoạt động sản xuất và sinh hoạt của người dân địa phương.
Bão Nhiều Hơn
Hoạt động bão trong thời kỳ La Niña thường có sự gia tăng về số lượng và cường độ. Các vùng ven biển Việt Nam thường xuyên phải đối mặt với các cơn bão mạnh, gây ra thiệt hại lớn về người và tài sản. Những cơn bão này không chỉ phá hủy nhà cửa, cơ sở hạ tầng mà còn ảnh hưởng đến hoạt động kinh tế, đặc biệt là ngành thủy sản và du lịch. Các biện pháp phòng chống và ứng phó với bão thường xuyên được đặt ra, nhưng thiệt hại vẫn không thể tránh khỏi.
Xâm Nhập Mặn
Tại Đồng bằng sông Cửu Long, hiện tượng mưa nhiều trong thời kỳ La Niña có thể làm giảm xâm nhập mặn, nhưng cũng có thể dẫn đến ngập lụt nếu mưa lớn xảy ra đồng thời với triều cường. Xâm nhập mặn là một vấn đề nghiêm trọng ở khu vực này, ảnh hưởng đến nguồn nước ngọt và sản xuất nông nghiệp. Trong khi mưa nhiều có thể là cứu cánh tạm thời, ngập lụt lại mang đến những thách thức khác, đòi hỏi các biện pháp quản lý nước hiệu quả để bảo vệ mùa màng và đời sống của người dân.
Sạt Lở Đất
Lượng mưa lớn trong thời kỳ La Niña làm gia tăng nguy cơ sạt lở đất, đặc biệt ở các khu vực đồi núi có địa hình dốc và đất đá yếu. Sạt lở đất không chỉ phá hủy các con đường, cầu cống và cơ sở hạ tầng khác, mà còn gây mất mát về người và của. Các cộng đồng sinh sống ở vùng núi phải đối mặt với nguy cơ cao hơn về an toàn và sinh kế. Việc tái thiết và phục hồi sau sạt lở đất đòi hỏi nhiều nguồn lực và thời gian, làm tăng thêm gánh nặng cho chính quyền địa phương và người dân.
Biện pháp giảm thiểu hậu quả của La Nina là gì?
Trước những tác động nặng nề và mang tính toàn cầu của La Nina, câu hỏi đặt ra chúng ta có thể làm gì để ngăn chặn và giảm thiểu thiệt hại do La Nina gây ra.
Cải Thiện Năng Lực Dự Báo Thời Tiết
- Tăng cường hệ thống dự báo khí tượng thủy văn: Đầu tư vào công nghệ và thiết bị hiện đại để cải thiện độ chính xác và thời gian cảnh báo sớm cho các hiện tượng thời tiết cực đoan.
- Hợp tác quốc tế: Tham gia vào các chương trình hợp tác quốc tế để chia sẻ thông tin và kinh nghiệm trong dự báo khí hậu.
Quản Lý Tài Nguyên Nước
- Xây dựng và nâng cấp hệ thống thủy lợi: Đảm bảo việc điều tiết nước hiệu quả, hạn chế lũ lụt và bảo vệ mùa màng.
- Phát triển hệ thống chứa nước: Tạo các hồ chứa và đập để tích trữ nước trong mùa mưa, phục vụ cho mùa khô hạn và giảm thiểu nguy cơ hạn hán.
Cải Thiện Cơ Sở Hạ Tầng
- Nâng cấp công trình chống lũ: Tăng cường xây dựng đê điều, bờ kè và hệ thống thoát nước để bảo vệ các khu vực dễ bị ngập lụt.
- Quy hoạch đô thị thông minh: Đảm bảo các khu vực phát triển mới có khả năng chống chịu tốt hơn với các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt.
Nâng Cao Nhận Thức Cộng Đồng
- Giáo dục và tập huấn: Tổ chức các khóa học và chiến dịch truyền thông để nâng cao nhận thức cộng đồng về hậu quả của La Niña và cách ứng phó.
- Phát triển kế hoạch ứng phó khẩn cấp: Hướng dẫn cộng đồng xây dựng các kế hoạch ứng phó khẩn cấp nhằm giảm thiểu thiệt hại do thiên tai gây ra.
Phát Triển Nông Nghiệp Bền Vững
- Áp dụng kỹ thuật canh tác tiên tiến: Khuyến khích nông dân áp dụng các biện pháp canh tác thích ứng với biến đổi khí hậu như chọn giống cây trồng chịu hạn, chịu ngập úng.
- Đa dạng hóa cây trồng: Tăng cường đa dạng hóa cây trồng để giảm thiểu rủi ro khi một loại cây trồng bị ảnh hưởng.
Tăng Cường Bảo Vệ Môi Trường
- Bảo vệ và phục hồi rừng: Phục hồi và bảo vệ rừng nhằm cải thiện khả năng hấp thụ nước, giảm thiểu xói mòn và ngập lụt.
- Bảo vệ hệ sinh thái tự nhiên: Bảo vệ các vùng đầm lầy, rừng ngập mặn và các hệ sinh thái tự nhiên khác để giảm thiểu tác động của La Niña.
Hỗ Trợ và Khuyến Khích Nghiên Cứu Khoa Học
- Nghiên cứu tác động của La Niña: Tăng cường nghiên cứu về tác động của La Niña để hiểu rõ hơn và đưa ra các giải pháp ứng phó hiệu quả.
- Phát triển công nghệ mới: Đầu tư vào nghiên cứu và phát triển công nghệ mới nhằm giảm thiểu rủi ro và ứng phó với hậu quả của La Niña.
Bằng cách thực hiện các biện pháp trên, các quốc gia và cộng đồng có thể giảm thiểu đáng kể hậu quả của La Niña, bảo vệ cuộc sống của người dân và phát triển bền vững.
